Huỳnh Xuân Sơn Với Cảm Nhận Bài Thơ Cơn Sốt Đất Của Nhà Thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn

Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở.

Khi ta đi đất bỗng hoá tâm hồn. (Tiếng Hát Con Tàu - Chế Lan Viên)

Hay: “Đất vắng cây đất ngừng ngừng hơi thở…Cây thiếu đất cây sống sống với ai?” (Tình cây và đất -Tô Thanh Tùng)

Có lẽ bất cứ ai trong mỗi chúng ta khi nghe những câu thơ, lời hát ấy ít nhiều đều có cảm xúc bồi hồi nhớ về những nơi mình đã đi qua, đã ở lại, được đánh dấu bằng những địa danh mang tên Đất, tên Nước. Và có lẽ sẽ thêm yêu hơn quê hương, yêu hơn cuộc sống của mình. Đất đi vào thơ vào nhạc phần đông là tình thơ, ý nhạc dạt dào tình cảm, ca ngợi vẻ đẹp của quê hương.

Vậy mà hôm nay tôi rất ngỡ ngàng gặp một tâm trạng của thầy giáo nhà thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn. Anh viết về Đất… Bài thơ có tựa đề

Cơn Sốt Đất.

Khi ta về cơn sốt đất đang cao

Đồng tiền quẳng ra trên những đống gò ao bãi

Quán xá lềnh khênh

Nhạc tình rơi vãi

Giữa dòng đời ai nghiêng ngả

Ngả nghiêng?



Từng ngôi nhà hối hả mọc chông chênh

Vội thay mặt chủ sau mỗi lần được giá

Vườn ruộng ông cha giờ cháu con đem mặc cả

Tấc đất tấc vàng

Trong hai tiếng bán buôn.



Khi ta về nước mắt mẹ đang tuôn

Một hố lầy hoang cũng giật giành xỉa xói

Anh em nhìn nhau nghi ngờ soi mói

Chửi rủa trước nhà

Dao búa sau lưng.



Mẹ một đời người vẫn buôn thúng bán bưng

Thương đàn cháu đói lại đường xa chạy gạo

Đất chưa hóa vàng đã từng giờ rỉ máu

Bao nhân nghĩa cuộc đời theo nước lã trôi sông.



Khi ta về biết em nhớ hay không?

Hàng dâm bụt tuổi thơ đã không còn đó nữa

Một bức tường vôi mảnh chai găm tua tủa

Ngăn trở lòng người

Cứa nát những vì sao.



Ta bàng hoàng nghe vị đắng nỗi đau

Đất cao giá biến nụ cười em băng giá!

Người yêu cũ nay bỗng dưng xa lạ

Hỏi tại người

Hay tại đất

Mẹ ơi? (Thanh Trắc Nguyễn Văn)

Bài thơ dừng lại ở câu cảm thán “Mẹ ơi!” và câu hỏi “Hỏi tại người hay tại Đất? khiến cho tôi (một bạn đọc yêu thơ) rất muốn đi tìm nguyên do dẫn đến câu hỏi nhức nhối trai tim người đọc ấy.

Thể thơ tự do với những ngôn từ được lựa chọn kỹ càng, đã được nhà thơ chọn để gửi gắm vào ý thơ chuyên chở cả một hồn thơ sâu rộng. Nhằm phản ánh một thực trạng đau lòng, một mặt trái của sự phát triển nhanh chóng. Mà đất mang lại cho những chủ nhân của nó…Những điều nhức nhối ấy,khuất lấp sau những gì mà chợt nhìn, chợt thấy cứ ngỡ đó là những giá trị tốt đẹp, là “sự phát triển vượt bậc” mà Cơn Sốt Đất mang đến…Nhưng không! Nhà thơ đang khắc hoạ cơn sốt này theo góc nhìn của riêng mình.

Góc nhìn dẫn tới mặt trái của bức tranh Cơn Sốt Đất của nhà thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn mở ra trong bối cảnh “Khi ta về…”

Khi ta về cơn sốt đất đang cao

Đồng tiền quẳng ra trên những đống gò ao bãi

Quán xá lềnh khênh

Nhạc tình rơi vãi

Giữa dòng đời ai nghiêng ngả

Ngả nghiêng?

“Khi ta về…”của nhà thơ (năm 2000) lúc ấy nào đâu chỉ có nơi nhà thơ đến “cơn sốt đất đang cao” mà khắp nơi, từ nông thôn đến thành thị chỗ nào thấy dăm ba người ngồi trong quán nước phía Bắc hay quán cà phê phía Nam thì y như rằng họ đang bàn về Đất. Một thửa ruộng đất nông nghiệp, một góc ao làng lấn chiếm, một rẻo đất lấn sông hay một vạt đất ven đường lộ…bỗng chốc hoá thành vàng. Hôm qua 2 triệu một sào đất, vừa sang tay cầm đồng tiền còn nóng hổi trên tay. Hôm nay có thể đã 2 triệu một mét vuông. Ngày mai, ngai mốt đã gấp nhiều lần số ấy…Từ đó nào đâu chỉ có “nhạc tình rơi vãi” mà hệ luỵ kéo theo cơ man nào là rắc rối. Dòng đời êm trôi đang lặng sóng nhất là làng quê thôn xóm..Bỗng chốc cơn bão giá nhà đất ào tới xô nghiêng tất cả…Tình người rơi theo tỷ lệ thuận với giá nhà đất tăng cao..

Vẫn là “khi ta về..” nhà thơ bắt gặp và có lẽ tận mắt chứng kiến:

Từng ngôi nhà hối hả mọc chông chênh

Vội thay mặt chủ sau mỗi lần được giá

Vườn ruộng ông cha giờ cháu con đem mặc cả

Tấc đất tấc vàng

Trong hai tiếng bán buôn.

Còn nỗi đau nào hơn đến với những người tạo dựng cơ nghiệp mong để lại cho đời sau chút đất hương hoả. Gặp cơn bão sốt đất cuốn về tình nghĩa cuốn theo, lòng người nghiêng ngả. Nhà thơ gặp “vườn ruộng ông cha giờ cháu con mặc cả…” là còn đỡ hơn nhiều so với ngay gần nơi tôi sống… Chính con đẻ của người khuất núi còn đang tâm thuê người dời mộ cha mẹ của mình về quê để lấy đất bán…Dù hai ngôi mộ ấy nằm gọn một góc mảnh vườn..Và tấc đất ấy không chỉ là “tấc đất tấc vàng” mà nó còn đào luôn cả chữ hiếu chữ tâm đi chôn xuống ba tấc đất cùng lương tâm của những đứa con cạn tình hết nghĩa… Tất cả bóp nát, vo tròn theo “hai tiếng bán buôn”. Một khổ thơ chất chứa tình thơ nặng trĩu…kéo theo hai chữ tình người ngả nghiêng bởi “tấc đất tấc vàng”.

Lại vẫn là “Khi ta về…”nhà thơ bắt gặp những nỗi niềm xót xa…xót xa đến quặn thắt lòng người chứng kiến để rồi bật lên thành những câu thơ ..nấc nghẹn khắc khoải…

Khi ta về nước mắt mẹ đang tuôn

Một hố lầy hoang cũng giật giành xỉa xói

Anh em nhìn nhau nghi ngờ soi mói

Chửi rủa trước nhà

Dao búa sau lưng.

Như đã nói một vạt đất lấn chiếm bỗng chốc hoá vàng. Ở đây trước mắt nhà thơ chỉ có “một hố lầy hoang..”, vậy mà “anh em nhìn nhau nghi ngờ soi mói”, giành giật xỉa xói” không xong…sẵn sàng quay ra “chửi rủa trước nhà..” hậu quả mang đến là “dao búa sau lưng” . Anh em ruột thịt bất chấp “nước mắt mẹ đang tuôn” còn nỗi đau xé lòng nào hơn thế ! khi những bậc làm cha làm mẹ một đời tần tảo chắt bóp nuôi con để hôm nay chúng đối xử với nhau bằng “dao búa” cũng chỉ bởi tại “tấc đất tấc vàng”. Vàng đâu chưa thấy, chỉ thấy tình nghĩa đảo điên lòng người se thắt héo hon rớt rơi theo nước mắt của những người mẹ…



Mẹ một đời người vẫn buôn thúng bán bưng

Thương đàn cháu đói lại đường xa chạy gạo

Đất chưa hóa vàng đã từng giờ rỉ máu

Bao nhân nghĩa cuộc đời theo nước lã trôi sông.

Lại là một cảnh đời éo le đập vào trước mắt nhà thơ. Hình ảnh người mẹ lam lũ “một đời người vẫn buôn thúng bán bưng” chứ nào đâu giàu có gì cho cam. Nước mắt chảy xuôi lòng mẹ bao la nào nỡ bỏ đàn cháu đói.. ‘lại đường xa chạy gạo”. Xưa các con còn nhỏ mẹ “vẫn một đời buôn thúng bán bưng”chạy từng bữa ăn lo cho chúng tới nay trưởng thành dựng vợ gả chồng sinh con ..những tưởng mẹ sẽ được an hưởng tuổi già vậy mà…Cũng bởi tại “tấc đất tấc vàng”. Đất chưa hoá vàng…vậy mà đã “giành giật xoi mói” ..rồi phải dùng đến cả “dao búa” để mà nói chuyện…người xưa nói “một giọt máu đào hơn ao nước lã” ngày hôm nay nhà thơ đã thấy, tôi đã thấy và có lẽ nhiều bạn đọc đã thấy “ bao nhân nghĩa cuộc đời theo nước lã trôi sông”.Còn đâu là máu mủ ruột rà thân thích..tất cả bị một bộ phận không nhỏ những con người trong xã hội,coi đồng tiền là trên hết làm vấy bẩn hay nói rõ hơn là bôi bẩn, gạch xoá chữ tâm, chữ tình, chữ hiếu ở đời, chỉ vì lòng tham cầm chẳng đặng bị đồng tiền cuốn trôi dìm xuống…

Còn đây một nỗi niềm “Khi ta về…”nữa của nhà thơ…

Khi ta về biết em nhớ hay không?

Hàng dâm bụt tuổi thơ đã không còn đó nữa

Một bức tường vôi mảnh chai găm tua tủa

Ngăn trở lòng người

Cứa nát những vì sao.

Chút kỷ niệm thời ấu thơ đến khi biết thầm thương, trộm nhớ, rồi yêu,với cô bé nhà bên chung một bờ giậu của nhà thơ. Có lẽ là hy vọng niềm vui dẫu mong manh còn sót lại cũng tan biến ngay khi bắt gặp “ một bức tường vôi mảnh chai găm tua tủa” thay chỗ “hàng dâm bụt..”. Đã bị “ngăn trở lòng người” thì làm sao biết được “em nhớ hay không”. Những mảnh chai găm tua tủa kia “cứa nát những vì sao” ? Hay cứa nát ánh mắt dõi sang nhà hàng xóm cùng trái tim của nhà thơ đây nhỉ?...”Khi ta về…” nghe sao đắng chát… Hình như lát cắt này làm nhà thơ hụt hẫng thì phải…

Ta bàng hoàng nghe vị đắng nỗi đau

Đất cao giá biến nụ cười em băng giá!

Người yêu cũ nay bỗng dưng xa lạ

Hỏi tại người

Hay tại đất

Mẹ ơi?

Tấc đất tấc vàng, dẫu chưa hoá thành vàng. Đã khiến máu đào rỉ, tình nghĩa hiếu hoà rụng rơi, nay thêm tình xưa nghĩa cũ…cũng là hàng xóm láng giềng trở thành xa lạ. “Nụ cười em băng giá” chỉ vì “đất cao giá..” Cao giá lên em đã bán cả “hàng dâm bụt”? để cho “bức tường vôi…” mọc lên thế chỗ. Bạc như vôi vốn là câu nói của người xưa để lại…”Ta bàng hoàng nghe vị đắng nỗi đau” cũng phải thôi! Tình đời, tinh người đã nghiêng ngả theo cơn sốt đất ngay từ lúc đầu tiên “Khi ta về…” rồi mà…

Nhà thơ muốn hỏi “ tại người? hay tại đất? câu hỏi này nhà thơ hỏi chỉ để hỏi mà thôi. Bản thân tác giả, bản thân tôi, và có lẽ có nhiều bạn đọc khác nữa đã có câu trả lời cho riêng minh khi đọc đến hai chữ “Mẹ ơi!” của nhà thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn.

Cơn Sốt Đất bài thơ đã khắc hoạ rõ nét một bức tranh mang gam màu xám của xã hội khi cơn bão “sốt đất nóng nhà” mang đến. Một bộ phận không nhỏ người dân đã bị lòng tham vật chất làm lu mờ, che khuất tình người, dìm chết tình thân, đạo hiếu ở đời. Ta có thể gặp bất cứ ở đâu trên khắp đất nước từ thành thị đến nông thôn, từ người giàu thành đạt tới người nghèo thất học…Nhan nhản trên báo đài…có khi ngay cạnh nhà bạn nhà tôi, nhà tác giả… Bất chấp luân thường đạo lý họ coi đồng tiền là trên hết ….nhiều nhất là khoảng hai chục năm trở lại đây…

Cơn Sốt Đất của nhà thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn tôi đã đọc, đã đồng cảm và tôi đã viết…Mong tác giả và bạn đọc hãy coi đây là cảm xúc của riêng cá nhân tôi cùng cái nhìn một chiều, mang theo gam màu xám…những suy luận và cảm ý thơ trong Cơn Sốt Đất có thể chưa hẳn đúng với phần đông bạn đọc và cảm xúc của tác giả. Rất mong được lượng thứ và bỏ qua.

Sài Gòn 8/7/2014

Huỳnh Xuân Sơn